چهارچوب‌های نقد از نگاه رهبری

خودی ها را نخودی نکنیم!

امروز که فضای نقد از دولت  بسیار سنگین شده است بر آن شدم که چهارچوب های نقد از نگاه رهبری را تبیین کنم تا اگر زبان به انتقاد از دولت گشودم از این خط قرمزها عبور نکنم.

 

                                          

 

*انتقاد به معناى تضعیف نیست
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار اعضاى هیئت دولت، به مناسبت هفته 1381/6/4 فرمودند:
«البته معناى این حرف آن نیست که ما بگوییم هیچ‏کس حق ندارد از دولت انتقاد کند؛ چون انتقاد به معناى تضعیف نیست. انتقاد اگر دلسوزانه و منصفانه باشد، کمک هم مى‏کند. اگر انتقادى دلسوزانه هم نبود، بالاخره دانسته مى‏شود. در مقابل حرکت دولت، اگر یک‌وقت عیب‌جویی غیرمنصفانه‏اى هم بشود، نخواهد توانست افکار عمومى و واقعیت‌های بیرونى را تحت تأثیر قرار دهد؛ بنابراین من نمى‏خواهم انتقاد را منع کنم؛ اما تخریب را چرا. تخریب به‌‏هیچ‏‌وجه مصلحت نیست. با هیچ توجیهى کسى نمى‏تواند خود را قانع نماید که دولت را تخریب کند.»

 

* بعضی‌ها طورى انتقاد می‌کنند که تخریب است

رهبر معظم انقلاب اسلامى در پاسخ به پرسش‌های دانشجویان در دانشگاه صنعتى شریف در تاریخ ‏ 1378/9/1 فرمودند:
«من البته هیچ‏وقت جلوِ انتقاد را نگرفته‏ام و کسى را منع نکرده‏ام. انتقاد صحیح و دلسوزانه ضررى ندارد؛ اما این انتقاد بایستى به تخریب نینجامد. بعضی‌ها طورى انتقاد مى‏کنند که تخریب است؛ این مصلحت نیست. کسى که مسؤولیت سنگینى در کشور بر دوشش هست و از او توقّع داریم که فلان کار را بکند - اقتصاد را درست کند و... - اگر ما او را تقویت نکنیم؛ اگر یک‌وقت ضعفى هم پیدا شد، آن را نپوشانیم؛ آیا مى‏توانیم چنین توقّعى داشته باشیم؟ بازهم مى‏توانیم امیدوار باشیم که آنچه ما مى‏خواهیم، انجام خواهد گرفت و آنچه وظیفه اوست، انجام مى‏گیرد؟»

«اهانت، تخریب و بدگویى جزو  رسوم زشتِ بعضى از کشورهاى غربى است.» (85/8/2)

 

* بعضى از این مطبوعاتى که امروز هستند، پایگاه‌هاى دشمن‌اند

مقام معظم رهبرى در دیدار با جوانان در مصلّاى بزرگ تهران در تاریخ ‏1379/2/1 فرمودند:
متأسفانه امروز مى‏بینم همان دشمنى که به‏وسیله تبلیغات خود، همّتش این بود که افکار عمومى یک کشور را به سمتى متوجّه کند، به‏جاى رادیوها آمده در داخل کشور ما پایگاه زده است! بعضى از این مطبوعاتى که امروز هستند، پایگاه‌های دشمن‌اند؛ همان کارى را مى‏کنند یب

 که رادیو و تلویزیون‌های بى.بى.سى و  آمریکا و رژیم صهیونیستى مى‏خواهند بکنند!
من نه با آزادى مطبوعات مخالفم، نه با تنوع مطبوعات. اگر به‏جاى بیست عنوان روزنامه، دویست عنوان روزنامه در این کشور دربیاید، بنده خوشحال‌تر هم خواهم بود و از این‏که روزنامه‏‌هاى کشور زیاد شوند، هیچ احساس بدى ندارم. اگر مطبوعات، آن‏طورى که در قانون اساسى هست، مایه روشنگرى باشند؛ مصالح کشور را رعایت کنند، به نفع مردم قلم بزنند، به نفع دین قلم بزنند، هرچه بیشتر باشند، بهتر است؛ اما امروز مطبوعاتى پیدا مى‏شوند که همه همّت‌شان، تشویش افکار عمومى و ایجاد اختلاف و بدبینى در مردم و خوانندگانشان نسبت نظام است! ده عنوان، پانزده عنوان روزنامه، گویا از یک مرکز هدایت مى‏شوند؛ با تیترهاى شبیه به هم در قضایاى مختلف. قضایاى کوچک را بزرگ مى‏کنند و تیترهایى مى‏زنند که هرکس این تیترها را مى‏بیند، خیال مى‏کند که همه‌چیز در کشور ازدست‌رفته است! این‌ها امید را در جوانان مى‏میرانند؛ روح اعتماد به مسئولان را در آحاد مردم کشور تضعیف مى‏کنند و نهادهاى اصلى کشور را مورد اهانت و توهین قرار مى‏دهند!

من مى‏دانم که در بسیارى از این مطبوعات، آدم‌های خوب و مؤمنى مشغول کارند - چه کسانى که قلم مى‏زنند، چه کسانى که اداره مى‏کنند - اما در لابه‌لای همین‌ها اثرانگشت «عبدالله ‏بن‏ ابى‏ها» را مى‏بینم: تفرقه‌افکنی‌ها، اختلاف‌افکنی‌ها، تشنج‌آفرینی‌ها، تشویش افکار عمومى، ناامید کردن‌ها، یأس پراکنی‌ها، چهره‏‌سازى عناصر وابسته و مرید دشمن، ازنظر انداختن عناصر مفید و مؤمن و مخلص و دلسوز! البته این کارها به‌جایی هم نخواهد رسید؛ خداى متعال رسوا مى‏کند.

 

 

* از انتقاد نترسید و خشمگین نشوید

بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در دیدار اعضاى هیئت دولت، به مناسبت هفته دولت در تاریخ 1381/6/4 فرمودند:
رهبر انقلاب در سخنانی خطاب به دولتمردان فرمودند: به شما مسئولان دولت که بخش‌های گوناگون در اختیارتان است، می‌گویم از انتقاد نه بترسید، نه خشمگین و ناامید شوید. این‏طور هم نباشد که اگر روزنامه یا شخصی به بخشی از بخش‌های دولت یا به کاری که دولت پدید می‏آورد، انتقاد می‏کند، مسئولان آن بخش یا مسئولان دولتی سراسیمه شوند.

گاهی اوقات انسان می‏بیند یک حالت سراسیمگی در این‌ها پیدا می‏شود. نه به‌هیچ‌وجه سراسیمه نشوید. بالاخره انتقاد وجود دارد. راه موردانتقاد قرار نگرفتن این است که انسان به کنج انزوایی بخزد و هیچ اقدامی نکند، یا اگر مسئولیتی می‏پذیرد، خدای‌نکرده به لوازم آن مسئولیت عمل نکند تا مثلاً کسی به انتقاد از او نپردازد و برخلاف توقع او کاری صورت نگرفته باشد.

بالاخره هر حرکتی صورت می‏گیرد، ممکن است مخالفان و منتقدانی داشته باشد. ممکن است یک اقدام شما کسانی را به‌حق یا به‌ناحق عصبانی کند و آن‌ها چیزی بگویند. وقتی کار شما مبتنی بر مقدمات منطقی است، باید آن را ادامه دهید.

* انتقاد موجب شناسایی نقاط قوت و ضعف است

امام خامنه‌ای در دیدار مسئولان و کارکنان قوه‌ی قضائیه در آستانه سالروز هفتم تیر در تاریخ 1381/4/5 فرمودند:
مطلب مربوط به منتقدان این است که انتقاد در جامعه چیز خوبی است؛ زیرا انتقاد موجب می‏شود انتقاد شونده بتواند نقاط قوت و ضعف خود را بفهمد و همچنین ناظران صحنه بتوانند بفهمند. این به پیشرفت کار کمک می‏کند ولی انتقاد، غیر از عیب‌جویی، آن‌هم عیب‌جویی خصمانه است.

 

* انواع نقد و انتقاد

بیانات مقام عظمای ولایت در دیدار اعضاى هیئت دولت مورخ 1388/6/18:
برای شنیدن نقد، سینه گشاده و روی باز و گوش شنوا داشته باشید. هیچ ضرر نمی‌کنید از اینکه از شما انتقاد کنند. البته این انتقادهایی که می‌شود همه یک‌جور نیست. بعضی‏ها به‌قصد اصلاح نیست، بلکه به‌قصد تخریب است، هم از مجموعه مطبوعات خودمان، هم پشتوانه آن‌ها.

ده‌ها رادیو و تلویزیون بیگانه و رسانه‏ عمومی و بین‏المللی در اختیار حرف‌ها و افکاری است که بنایش بر تخریب است؛ یعنی هیچ بنای اصلاح ندارند. آنچه نقل می‌کنند برای تخریب است. لذا واقعیت و غیر واقعیت و خلاف واقع و ضد واقع، همه‌چیز در آن است.

گاهی یک‌چیز کوچک را بزرگ می‌کنند، گاهی یک‌چیزی که نبوده، به‌عنوان یک حقیقت مسلم جلوه می‌دهند. این‌ها البته هست. این، تخریب است لیکن در کنار اینها، نقد هم وجود دارد. نقدهای مصلحانه و خیرخواهانه. گاهی از سوی دوستان شماست، گاهی حتی از سوی کسانی است که دوست شما و طرفدار شما هم نیستند.

گاهی به انسان یک نقدی می‌شود، یک عیب‌جویی یا انتقادی از انسان می‌شود که آن‌طرف نیز دوست آدم نیست که آدم به اعتماد دوستی او بخواهد بگوید که خوب، ما گوش می‌کنیم. نه دوست هم نیست، اما دشمن هم نیست و دشمنی‏اش هم ثابت نشده ولی نقد و انتقاد است. آن را هم حتی باید گوش کرد. شاید در خلال این نقدها حرفی وجود داشته باشد که به درد ما بخورد و باید به‌هرحال با سعه‌صدر برخورد بشود.

 

* معیار انتقاد دلسوزانه

امام خامنه‌ای در دیدار نمایندگان هفتمین دوره مجلس شوراى اسلامى مورخ 1386/3/8 فرمودند:
انتقاد دو گونه است. علامت دلسوزانه بودن انتقاد این است که وقتی انسان انتقاد را بیان می‏کند، نقطه قوت را هم در کنار او بیان کند تا معلوم شود که بنای نظر شخصی، بنای انتقام‏گیری و بنای اذیت کردن ندارد والا اگر ما یک مجموعه‏ای داشته باشیم که نقاط قوت و نقاط ضعفی هم دارد، آن‌وقت در بیان انتقاد، نقاط قوتش را اصلاً در نظر نگیریم و به زبان نیاوریم، بعد یک یا دو یا ده مورد از نقاط ضعف را همین‌طور بیان کنیم. معلوم است که تضعیف خواهد شد.

علامت این‌که نمی‏خواهیم تضعیف کنیم، این است که نقاط قوت را هم بیان کنیم. حالا اگر یک‌وقت در موردی انتقادی هم داریم، بگوییم اشکالی ندارد و کسی با آن مخالفتی ندارد.

منبع: صراط

 

متن بالا بازخوانی بیانات مقام معظم رهبری در مورد نقد و نقّادی بود. اگرچه باید به این صحبت‌ها در چهارچوب زمانی آن نگریسته شود امّا اصول کلّی نقد کردن را به ما می‌آموزد. به عنوان مثال مقام معظم رهبری در سال 79 می فرمایند: «برخی مطبوعات پایگاه‌های دشمن‌اند.» حال در سال 79 با پدیده روزنامه‌های زنجیره ‌ای روبه‌رو هستیم که آسیب فراوانی به فرهنگ جامعه وارد می‌کرد. امّا ویژگی این روزنامه‌ها چه بود؟ تفرقه افکنی، تشنج‌آفرینی‌ها، تشویش افکار عمومى، ناامید کردن‌ها، یأس پراکنی‌ها و...

باید مواظب باشیم که رسانه‌های حزب اللّهی‌ما به چنین آفت‌هایی دچار نشوند. قرار نیست که از روی احساسات و به هر قیمتی به نقد دولت بپردازیم که بعضا این نقدهای احساسی منجر به تخریب دولت و ترویج فضای یأس در جامعه نیز می‌شود بلکه باید با بصیرت عمل کنیم و مواظب باشیم که اگر مسئولین از آرمان‌های و اهداف نظام فاصله گرفتند تذکّر بدهیم و تا جایی که می‌توانیم فضا را برای مردم شفاف و روشن کنیم و از این طریق به فریضه امربه‌معروف‌ و نهی‌ازمنکر نیز عمل کنیم.

إن شاءالله در بخش بعدی به بررسی مذاکرات هسته ای خواهم پرداخت.