انسان شناسی از نگاه طب سنّتی 2

روابط انسانی

در انسان شناسی 1 نشان دادیم که جهان دارای 4 عنصر مادّی و یک عنصر معنوی است که بر چهار عنصر دیگر احاطه دارد. در این قسمت می خواهیم بخشی را به نحوه تعامل انسان ها با یکدیگر و بخش کوچکی را به بحث تطهیر بدن اختصاص دهیم.

                                                   

برای اینکه از نگاه طب سنّتی بتوانید خوب رابطه برقرار کنید، ابتدا باید به طبع خود آگاهی داشته باشید پس اجازه دهید قبل از وارد شدن به بحثِ نوع تعامل انسان ها بایکدیگر، به بحثِ تطهیر بدن بپردازیم.

بدن انسان در گذر زمان مزاج‌های مختلفی را تجربه می کند امّا یک مزاج پایه و ارثی دارد که در طول عمر با او همراه است امّا مزاج‌های دیگری که یک انسان تجربه می‌کند عبارتند از:

1- مزاج سنّی:

درسنین مختلف بر افراد، مزاج‌ها مختلفی غالب می‌شود. در دوران کودکی و نوجوانی(14-1 سالگی) مزاج دموی(مزاجی گرم‌وتر و بهاری) و در دوران جوانی و میان‌سالی(35-15 سالگی) مزاج صفراوی(گرم‌وخشک و تابستانی) و در دوران بزرگسالی(60-35 سالگی) مزاج سودا(مزاج سردوخشک و پاییزی)  و در سنین پیری( ...-60 سالگی) مزاج بلغم (سردوتر و زمستانی) غلبه پیدا می کند. همانگونه که مشاهده می کنید علاوه بر سنین زندگی می توان برای فصول سال و حتّی برای ساعات مختلف روز نیز می‌توان همین‌گونه تقسیم‌بندی کرد. هنر پزشک این است که مزاج افراد را در مزاجهای گرمی مثل دم و صفرا نگه دارد.

2- مزاج جنسی:

به صورت میانگین مردها از طبع گرم‌وخشک‌تری نسبت به زنان برخوردارند. اکثر رهبران جوامع از طبعی گرم برخوردارند.

 

3- مزاج اعضا:

هر عضو از بدن نیز دارای مزاجی است امّا چون این بحث بسیار تخصّصی است واردش نمی شویم.

حال برای رسیدن به حالت طبیعی باید یک بار بدن را از سمومی که وارد آن شده تطهیر کرد. در طب سنّتی تطهیرهای متفاوتی وجود دارد که عبارتند از:

 

تطهیر معدی

چرا باید معده را تطهیر کرد؟

می توان گفت که تا معده پاک نشود(هم از نظر حلال‌ و حرام بودن هم از لحاظ غذایی) قلب و فکر پاک نمی‌شود. شاهد مثال این ادّعا را می‌توان مراقبت‌های پیامبر(صلّی الله علیه وآله و سلّم) و حضرت خدیجه(سلام الله علیها) قبل از تولد حضرت زهراء(سلام الله علیها) دانست.
تطهیر کامل معده بدین صورت است که "7 روز"(فقط 7 روز و ادامه آن در روز هشتم منجر به بیماری می‌شود) را باید بدون غذا و استفاده صرف از نوشیدنی و نوشیدن شربت عسل(آبلیمو و عسل و آب) در شبانگاه سپری کرد تا معده از غذاهای کثیف(غلیظ) گذشته پاک شود.
 

تطهیر خونی
حجامت، رأس و فصد، بازوان و زالو اندازی، سرانگشتانِ هنرِ تطهیرِ خونی است.

 

تطهیر جنسی
از فشردن دست‌ها(مصافحه) آغاز و تا معانقه(هم آغوشی) را شامل می‌شود.(می توانید برای آشنایی با این سنّت‌های اصیل اسلامی به کتاب "حلیة المتقین" مراجعه کنید.)
به تناسبِ مزاج، جنسیت، سن، غذای غالب و موقعیّت جغرافیایی افراد باید تطهیر جنسی صورت بگیرد و اگر صورت نگرفت شاهد رفتاری جنون آمیز از سوی آن فرد هستیم.
اگر شرایط و لوازم تطهیر جنسی فراهم نبود می‌توان از روزه گرفتن و حجامت کردن  و ورزش کردن برای کاهش فشار جنسی کرد.

 

تطهیر روانی
جنود جهل که در احادیث آمده که رئیس همه بدی ها دروغ و بعد خیانت است؛ به شدّت سودازا هستند و خون را کثیف می کند. ارتکاب گناه به شدّت بر جسم تأثیر منفی خواهد گذاشت پس باید در این دوره 7 روزه از ارتکاب گناه نیز به شدّت پرهیز کنید.

بعد از تطهیر بدن می‌توانید راحت تر به طبع پایه خودتون پی‌ببرید.

مرحله بعد از شناختن طبعتون شناختن نحوه تعامل انسان‌ها از نگاه به مزاجی آن‌هاست. (منطق این بحث به منطق ارسطویی بسیار شباهت دارد.)

 

صفراوی‌ها (گرم‌وخشک و عنصر معادلش آتش است.)
موقیتش بالاست اما درهمه چیز نفوذ می کند. آتش، آب را به سمت بالا می کشاند (پس بخار می شود) و اگر حرارت را قطع کنی آب دیگر بخار نمی شود در تعامل انسانی نیز همینگونه می‌توان تفسیر کرد که تا حرارت محبّت را از بلغمی ها قطع کنی فکر می کند دوستش نداری و به حالت خود باز می گردد. (عنصر معادل بلغم آب است.)
خورشید(صفرا) در خاک(سودا) هم اثر می گذارد. انسان سودایی سخت و انعطاف ناپذیر است و برای انعطاف پذیر کردنش باید به او گرما داد. (مثل: هدیه بردن برای سودایی مزاج ها)

 

دموی‌ها (گرم‌وتر و عنصر معدلش هوا یا باد است.)
هوا عریان است و نمی تواند چیزی را در دلش نگه دارد و کسی که دموی مزاج است نیز روحیه برون گرایی دارد. دموی ها ظاهری آرام با استعدادی طوفان زا دارند. هوا با کمک حرارت در آب نفوذ می کند اما به راحتی وارد خاک نمی شود به همین دلیل با سودایی ها زیاد کنار نمی آیند(خاک پنهان کننده و یک‌جایی دارد اما هوا همه جایی و عریان است) این دو از هم رد می شوند و یک سودایی مزاج با یک دموی مزاج به سختی می‌توانند باهم زندگی کنند.

 

بلغمی‌ها (سردوتر و عنصر معادلش آب است.)
آب زیر مجموعه هواست و حرکتش رو به عقب و گذشته نگر(منفی) است(آب سربالایی نمی رود). بلغمی‌ها نیز انسان‌هایی منفی باف هستند البتّه این ویژگی بخاطر سردی مزاج است و در سودایی ها نیز وجود دارد. برای بلغمی‌ها خاطرات گذشته مهم تر از آینده است. هرچه انسان بلغمی گرم‌تر شد(مثلا محبّت بیشتر دید) آینده نگرتر و مثبت اندیش‌تر می شود امّا این حرارات باید مداوم باشد اگر حرارت قطع شد، آب سقوط می کند.(شبنم مثال بارز آن است) بلغمی‌ها را باید همیشه گرم نگه دارید(با لباس گرم، غذای گرم و کلمات گرم) تا مثبت اندیش شود. از ویژگی‌های آب انعطاف پذیری آن است و بلغمی‌ها نیز زودرنج و از نظر روانی استعداد آسیب پذیری بالایی دارند. فرد بلغمی مزاج نمی‌تواند به روی خودش نیارد اما اگر سردی او بسیار شدید باشد دیگر هیچ واکنشی نشان نمی دهد مثل کسانی که مات شده اند  که مدّت بیشتری را باید او را با غذای گرم و... گرم کرد ولی فرد بیمار ابتدا واکنش منفی نشان می دهد امّا با ادامه گرمی، مثبت می شود.

 

خاک
ایستایی، ماندگاری و استحکام و دیگر عناصر به نحوی متکی به خاک است و خود خاک نیز انعطاف ناپذیر است. گرما و رطوبت فوری به خاک شکنندگی می دهد پس نباید در خاک را یکباره جابجایی ایجاد کرد بلکه باید آرام آرام این کار را انجام داد. با کمک بلغمی‌ها و دموی‌ها می شود این کار را انجام داد.
خاک خودگراست اگر چیزی را از او جدا کنی دوباره به آن برمی گردد پس فرد سودایی، امانت دار خوبی است. ممکن است امانت را پس ندهد امّا آن را نگه می دارد و سعی می‌کند چیزی را از دست ندهد و از بخشش دیگران نیز ناراحت می شود.
 

در پایان چند نکته کاربردی:

* بهترین زمان جذب غذا و دارو به ترتیب: شب، صبح و ظهر است و در قطع کردن دارو اول داروی ظهر بعد صبح و بعد شب باید قطع شود زیرا جذب مواد در هنگام ظهر بسیار کم است.

* اگر می خواهید صبح با نشاطی داشته باشید، شب غذای گرم بخورید.

 

*هرچه گرمی بیشتر باشد، هنجارشکنی بیشتر خواهد شد و هرچه سردی بیشتر، دقّت و چهارچوب بیشتر رعایت می شود. (قانون گرایی در سرد مزاج‌ها و عرف شکنی در گرم‌ مزاج‌ها)
 

*غذای شب امتحان، گرم باشد و سردی باعث خراب کردن امتحان می شود چون ذهن توان ابراز اطلاعات را ندارد، با اینکه اطلاعات را در ذهنش دارد. ماهیت غم، سرد است و ماهیّت شادی گرم.

 

* معمولا شعرا و فیلسوفان شرقی، گرم مزاج و مهندسان و... متخصصان حوزه مکانیک غربی، سرد مزاج هستند.
 

* کافور باعث سردی تمام اندام های بدن می شود و بسیار برای بدن مضرّ است امّا عرق نعنا باعث سردی عضو جنسی افراد می شود.(استفاده بیش از حد از نعنا هرگز توصیه نمی‌شود.)

* هنگامی که دچار سردرد می شوید می توانید از درمان موضعی استفاده کنید یعنی با مالیدن روغن بنفشه بر موضع درد می توانید سردرد خود را برطرف کنید. (روغن بنفشه یک روغن معتدل است و اگر سردرد بخاطر غلبه گرمی باشد، باعث سردی و اگر سردرد بخاطر غلبه سردی باشد، باعث گرمی می شود.)

 

 

 

منبع: اکثر این مطالب از سخنرانی‌های دکتر خیراندیش استخراج شده است.