چیستی و چگونگی سبک زندگی اسلامی

                                                                  

چند سالی می‌شود که واژه سبک زندگی در حوزه فرهنگ عمومی رایج شده است و تلاش‌هایی در جهت کشف سبک زندگی صحیح اسلامی انجام‌شده است در این یادداشت می‌خواهیم به این سؤال پاسخ دهیم که سبک زندگی اسلامی چیست و چه تفاوتی با دیگر سبک‌های زندگی دارد؟

                                                                  

 در خصوص سبک زندگی اسلامی نظرات بسیار متفاوتی وجود دارد در این بین عده‌ای معتقدند که سبک زندگی، اسلامی و غیر اسلامی ندارد و برخی نیز معتقدند که خداوند انسان را آفرید و بر او واجب کرد که دستوراتش را انجام دهد اما بعد از انجام آن می‌تواند به آن کاری که خودش علاقه دارد بپردازد. اما سبک زندگی اسلامی چیست و چه فرقی بین سبک زندگی اسلامی و غیر اسلامی وجود دارد؟

حوزه سبک زندگی چه در بعد زمانی و چه در بعد مکانی بسیار گسترده است و در حقیقت هر انسانی که نفس می‌کشد با سبک خاصی، زندگی می‌کند؛ اگرچه معتقدیم که خداوند انسان را آفریده و انسان‌ها در قبال خداوند تکالیفی دارد که باید انجام دهد اما اختلاف‌های ناشی از محدوده سبک زندگی است. اینکه با انجام اعمال عبادی مثل نماز و روزه و... سبک زندگی ما اسلامی می‌شود، تفکری است که از سکولاریسم نشئت گرفته است. در این نوع تفکر که اسلام را محدود به اعمال عبادی می‌کند، لازم نیست در مسائل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و... اسلام را دخالت دهیم.متفکرین سکولار اینگونه استدلال می کنند که اسلام جلوه‌ای معنوی دارد و نباید خودش را به مادیات آلوده کنند ولی برخی نیز این‌گونه استدلال می‌کنند که اسلام صلاحیت دخالت در این‌گونه موارد را ندارد زیرا در کارهای مثل سیاست دروغ‌گویی و فریب جزء لاینفک آن است و اسلام آن را نمی‌پذیرد به همین دلیل هرگاه بخواهد وارد این حوزه شود محکوم‌به شکست است.
اگر در آیات و احکام اسلامی بیشتر تمرکز کنیم به این نتیجه می‌رسیم که تفکر سکولار مورد پذیرش اسلام نیست زیرا اسلام دنیا و اسباب و وسایل دنیوی را مقدمه رسیدن به آخرت می‌داند و هر عاقلی می‌داند که بدون مقدمه نمی‌توان به نتیجه رسید. احادیثی را به‌عنوان نمونه مطرح می‌کنیم:
رسولُ الله (صلی‌الله علیه و آله): الدنیا مَزرَعةُ الآخِرَةِ (عوالی اللآلی: 1/267/66)
پیامبر خدا (صلی‌الله علیه و آله): دنیا کشتزار آخرت است.

الإمامُ علیٌّ (علیه السلام): بالدنیا تُحرَزُ الآخِرَةُ (نهج البلاغة: الخطبة 156)
امام على (علیه السلام): آخرت با دنیا به دست می‌آید.

امّا منظور از اینکه سبک زندگی ما اسلامی شود یعنی این‌که در طول روز همواره تسبیح به دست باشیم و ذکر بگوییم؟ البته ذکر گفتن در طول روز ثواب خودش را دارد اما ممکن است فروشنده‌ای صبح تا شب ذکر بگوید ولی کم‌فروشی هم بکند. آیا بازهم می‌توان گفت که سبک زندگی این فروشنده اسلامی است؟ یا به‌عنوان مثال اگر فروشنده‌ای برای جلب مشتری بیشتر، اجناس خود را پایین‌تر از قیمت بازار بفروشد آیا چنین سبک زندگی را می‌توان گفت اسلامی یا خیر؟ به نظر می‌رسد همانطور که اعمال عبادی باید با قصد تقرّب به خداوند انجام شود در اعمال اجتماعی نیز باید این‌گونه باشد.
این‌که می‌گوییم اسلام دین کاملی است به این معنا نیست که هر عمل درستی که انسان‌ها باید در طول تاریخ انجام دهند در قرآن و روایات آمده باشد بلکه به این معناست که اسلام به‌تمامی ابعاد وجودی انسان و نیازهای او توجه کرده و اصول کلی را در اختیار او قرار داده است که بتواند با عقل خویش در موقعیت‌های گوناگون مسیر درست را انتخاب کند. سبک زندگی اسلامی در مقابل سبک زندگی غربی به کار می‌رود؛ اما باید به این نکته اشاره‌کنیم که همه سبک زندگی غربی بد نیست بلکه باید با هوشمندی تمام خصلت‌های خوب غرب را که موجب اقتدار تمدن غرب شده است را بیاموزیم و با خصلت‌های بد آن مبارزه کنیم و باید بدانیم که معیار خوبی و بدی آن را اسلام مشخص می‌کند و وابسته به سلیقه افراد نیست. سبک زندگی امروز ما نه کاملاً اسلامی است و نه کاملاً غربی بلکه تلفیقی غلط از هردو این دو سبک زندگی است. إن‌شاءالله در یادداشت‌های بعدی بیشتر به این موضوع خواهم پرداخت.