ماشینیسم و ارتباطات انسانی
از فواید تکنولوژی زیاد شنیدیم امّا از مضراتش غافلیم. موضوع توسعه تکنولوژی و تأثیر آن بر جامعه انسانی از موضوعات بسیار مهم و قابل توجّه برای تمامی رشته های علوم انسانی و علی الخصوص دانشجویان رشته ارتباطات است.
همانطور که در پست قبلی گفتم از آفت های تکنولوژی غفلت آور بودن آن است و این غفلت تنها از دنیای واقعی و انسان ها نیست بلکه باعث غفلت از خدا نیز می شود.
تا حالا چندبار اتّفاق افتاده که شما در حال استفاده از رایانه باشید و پدر یا مادر از شما بخواهند که کاری را فورا برایشان انجام دهید امّا شما آن کار را با تأخیر و با نق زدن انجام داده اید؟
اگر این اتّفاق زیاد برای شما تکرار شده باید بسیار جدّی با این معضل مبارزه کنید چون شما به رایانه که نمونه کوچکی از تکنولوژی است معتاد شده اید.
اگر کسی پیشرفت را در ماشینی تر شدن جامعه برای رسیدن به حداکثر رفاه ببیند حتما باید به چشم پزشک مراجعه کند!!!
به این جمله از امیل دورکیم(نظریه پرداز جامعه شناسی) دقّت کنید:
"فرآیندهای تغییر مدرن می تواند تأثیر ویرانگری بر اخلاقیّات، عقاید دینی و الگوهای روزه داشته باشد و اخلاق سنتّی که همواره از طرف دین صادر می شد تا حدّ زیادی با توسعه اجتماعی مدرن سقوط می کند به همین سبب بسیاری از افراد جوامع مدرن احساس می کنند که زندگی روز مرّه آنها فاقد معناست."(جامعه شناسی گیدنز/صفحه 16)
یکبار دیگر به این جمله دقّت کنید. این جمله از یک مسلمان نیست! خود دانشمندان غرب نیز به معایب مدرنیسم پی برده اند امّا جایگزین مطلوبی ندارند. ما هم اگر بخواهیم راه توسعه غربی را ادامه دهیم و مقلّد آمریکا شویم به سرنوشت شوم آنها دچار خواهیم شد.
نکته بسیار جالبی که اخیرا به ذهنم رسیده اینست:
هنگامی که ما با انسان دیگری تعامل می کنیم و از او برای رفع مشکلات خودمان کمک می گیریم این احساس در ما به وجود می آید که طرف مقابل حقّی بر گردن ما دارد و ما باید در جای دیگری جبران این خوبی ها را بکنیم که همین کار باعث تقویت پیوند های عاطفی و روابط اجتماعی می شود امّا وقتی همه چیز منحصرا به ماشین ختم شد و ما برای رفع مشکلاتمان به ماشین رجوع کردیم بعد از حل مشکل چنین احساسی در ما به وجود نخواهد آمد چون ماشین موجودی بی احساس و غیر زنده است و همین باعث سست شدن پیوند های اجتماعی و رشد کردن تفرّد می شود. شاید از نگاه اخلاق اسلامی بتوان گفت که فرد دچار عجب و غرور و تکبّر می شود و خود را از دیگر انسان ها و حتّی خود را از خدا نیز بی نیاز می بیند.
دانشجویان علوم انسانی و مخصوصا دانشجویان ارتباطات باید برای این سؤالات جواب پیدا کنند:
1- آیا استفاده از تکنولوژی برای جامعه اسلامی مفید است؟ اگر مفید است حدّ و مرز آن چیست؟
2- آیا می توان هم کشوری توسعه یافته شد و هم معضلات و مشکلات آن را نداشت؟
3- در جامعه امروز چگونه می توان پیوندهای اجتماعی را محکم تر کرد؟
4- آیا رسانه ها پیوند های اجتماعی را محکم تر می کنند یا باعث سست شدن آن و ایجاد شکاف اجتماعی می شوند؟
5- جایگاه خرده فرهنگ ها در جامعه امروز کجاست؟ آیا لزوما همه اعضای یک کشور باید یک شکل شوند تا اتّحاد شکل بگیرد؟این موضوع بسیار مهمّی است که باید در حوزه علوم انسانی و ارتباطات انسانی به آن پرداخته شود.
